TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) NEDİR?
Tüberküloz hastalığı, “Mycobacterium tuberculosis” isimli verem mikrobu ile oluşan, başta akciğerler olmakla birlikte diğer organları da etkileyebilen, bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz mikrobuyla karşılaşmıştır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl yaklaşık 8 milyon insan bu hastalığa yakalanmakta ve 2 milyon insan bu hastalık nedeniyle ölmektedir. Tüberküloz ciddi bir halk sağlığı sorunudur.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) NASIL BULAŞIR?
Tüberküloz hastalığı, solunum yoluyla bulaşır. Hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması, konuşması ile solunum yolu salgıları damlacık şeklinde havaya atılır. İçinde tüberküloz basilinin (mikrobunun) de bulunduğu bu damlacıkların solunması ile sağlıklı bireyler enfekte olur. Enfekte olan her kişide mutlaka hastalık gelişmez. Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın vücutta saklı kalır ve vücut direncinin düştüğü bir anda hastalık oluşturabilir. Hastalık oluşmadan ömür boyu etkisiz şekilde de kalabilir. Bulaşma açısından en riskli kişiler hastayla uzun süre aynı ortamda bulunan aile bireyleri ve yakın çalışma arkadaşlarıdır. Kaşık, çatal, bardak gibi yemek gereçleri, giysiler, çarşaflar gibi eşyalarla bulaşma olmaz.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) GELİŞİMİ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Vücut direncinin düşük olduğu kişilerde hastalık gelişme riski yüksektir. Bunlar:
• Beş yaş altındaki çocuklar ve bebekler
• Yaşlılar
• Vücut direncini düşüren ek hastalığı (şeker hastalığı, kronik böbrek hastalığı, kanser, AİDS) olanlar
• Organ nakli yapılan hastalar
• İlaç ve alkol bağımlılığı olanlar
• Bağışıklık sistemini baskılayan (kortizon gibi) tedaviler kullanan hastalar
Hastalık gelişme riskini artıran diğer faktörler; havalandırması olmayan ortamda uzun süreli/yakın temasta bulunmak veya henüz tanı konmamış, tedavi başlanmamış dönemde olan hastalar ile temastır. Tüberküloz hastasına tedavi başlandıktan 15 gün sonra bulaştırıcılığı kaybolur.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) HANGİ ORGANLARDA HASTALIK YAPABİLİR?
Tüberküloz basilinin giriş kapısı akciğerler olduğu için en çok hastalık görülen organ akciğerlerdir. Ancak basiller solunum yoluyla alındıktan sonra kan ve lenfatikler yoluyla vücudun diğer tüm organ ve dokularına (Örneğin: lenf bezleri, beyin, böbrek, kemik,..) yayılabilmekte ve hastalık oluşturabilmektedir. Hastalığın tuttuğu organlarda ağır bir iltihap tablosu olur ve organların fonksiyonları bozulur.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) BELİRTİLERİ NELERDİR?
Tüberküloz hastalığında enfeksiyon ilişkili genel şikayetler ya da akciğere özgü şikayetler olabilir. Genel şikayetler, özellikle akşama doğru yükselen ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, iştahsızlık ve halsizliktir. Akciğere özgü şikayetler ise iki haftadan uzun süren öksürük, balgam çıkarma, değişken miktarlarda kan tükürme, göğüste ağrı ve nefes darlığıdır. Yakınmalar genellikle hafif başlar, yavaş ilerler. Hastalar bu yakınmaları başka nedenlere bağlayabilir ve doktora geç gidebilir. Bu durum hastalığın daha çok yayılmasına ve tutulan organın daha fazla tahrip olmasına neden olur. Bu arada hasta çevresine mikrop saçar ve daha çok kişinin enfekte olmasına neden olur. Bu nedenle özellikle iki haftadan uzun süren öksürük ve diğer yakınmaları olan kişilerin en kısa zamanda sağlık merkezine başvurmaları çok önemlidir.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Hastanın yakınmaları ve akciğer filmi bulguları şüphelenmeyi sağlar. Şüphelenilen hastada kesin tüberküloz tanısı balgamın mikroskobik incelemesinde tüberküloz basilinin saptanması ve besi yerinde basilin üretilmesi ile konur. Tüberküloz hastalığının tanısı, tedavisi ve takibi ülkemizde yaygın olarak bulunan Verem Savaş Dispanserleri’nde ücretsiz olarak yapılmaktadır.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tüberküloz basiline karşı etkili olan güçlü ilaçların bulunmasından önce, tedavinin temelini iyi beslenme, istirahat ve uzun süreli sanatoryum tedavisi oluştururdu. Günümüzde tüberküloz basilini öldüren çok güçlü ilaçlar vardır. Mikropları etkili bir şekilde öldürmek ve ilaçlara direnç gelişimini önlemek için tedavide 4 çeşit ilaç birlikte kullanılmaktadır. Tedavi süresi altı aydır. Tedavinin ilk iki ayından sonra ilaç sayısı azaltılmaktadır. Bazı özel durumlarda tedavi süresi uzatılabilmektedir. Tedavinin her gün düzenli bir şekilde alınması çok önemlidir. Düzenli tedavi hem hastanın iyileşmesini sağlar, hem de bulaşıcılığı hızla önleyerek toplum sağlığını korur.
TÜBERKÜLOZ (VEREM HASTALIĞI) İYİLEŞİR Mİ?
Tüberküloz kesinlikle iyileşebilen bir hastalıktır. İlaçlarını önerilen şekilde aksatmadan, yeterli süre içen hastaların hemen hepsi başarıyla tedavi edilir.
İlaçlarını düzenli ve yeterli süre kullanmayanlarda iyileşmez. Bazı hastalar ise baştan dirençli mikroplar ile hastalanırlar ve standart tedavi ile iyileşmezler. Tedavileri daha zordur. Uzun süreli (2 yıl) tedavi gerekir.