ASTIM NEDİR?

 

Astım hava yollarının (bronşların) alerjik nedenli, müzmin, iltihabi bir hastalığıdır. Alerjik iltihaba bağlı hava yolları daralmıştır ve aşırı duyarlılık söz konusudur.  Aşırı duyarlılık nedeniyle normal bir insanın hava yollarında kasılmaya yol açmayan, sigara dumanı, parfüm, yemek ve bazı diğer kokulara karşı aşırı tepki oluşur. Değişik etkenlere temas sonucu hastalarda öksürük krizi ve nefes darlığı gelişir.

ASTIMIN NEDEN OLUR?

Astım temelde atopik yapı zemininde gelişen genetik bir hastalıktır. Yakın aile çevresinde astım olan kişilerde astım gelişme olasılığı daha yüksektir. Aile yakınlarında astım olmadan da genetik bazı bozukluklara bağlı olarak astım gelişme olasılığı vardır. Ayrıca çevresel faktörler, obezite, çocuklukta geçirilen viral solunum yolu enfeksiyonları, sigara dumanına maruziyet gibi nedenler de astım gelişiminde rol oynar.

ASTIMIN BELİRTİLERİ NELERDİR?

En sık görülen belirtiler, duyarlı olunan bazı etkenlere temas ile tetiklenen, nefes darlığı, öksürük, göğüste ıslık sesi ve tıkanıklık hissidir. Şikayetler genellikle ataklar halinde gelir. Geceleri sabaha karşı uykudan kaldıran yakınmalar olabilir. Ataklar arasında hastanın genelde nefes darlığı yakınması yoktur. Hastaların bir kısmında nefes darlığı süreklilik kazanabilir ve hastanın yaşam kalitesini bozarak düzensiz uyku, iş gücü kaybı, acil başvurusu ve hastane yatışlarına neden olabilir. Astımlılarda mutlaka nefes darlığı olmak zorunda değildir. Öksürükle seyreden astım formaları vardır. Özellikle geceleri gelen ve hastayı uykudan uyandıran öksürük veya eforla tetiklenen öksürük yakınmaları olduğunda astım olası bir tanı olarak akla gelmelidir.

ASTIM ATAKLARINI NELER OLUŞTURABİLİR?

Ev tozu (akarlar), çimen/ağaç/hububat polenleri, küfler, hamam böcekleri, ev hayvanları (kedi, köpek, kuş vb), nezle grip gibi enfeksiyonlar, sigara dumanı, odun/kömür/tezek dumanı, parfüm, saç spreyleri, yemek kokuları, boya kokuları, egzersiz, hava kirliliği, psikolojik faktörler, aşırı rutubetli iklim, soğuk hava, mesleki temaslar astım atağına neden olabilen etkenler arasındadır.

ASTIM NASIL TEŞHİS EDİLİR?

ASTIM NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Astım ataklarla seyreden fakat atak arası dönemlerde de var olan kronik (müzmin) bir hastalıktır. Bu nedenle düzenli ve sürekli takip/tedavi gerektirir. Tedavide amaç hiç atak gelişmeksizin hastalığı kontrol altında tutmaktır. Bu nedenle astımlı hastaların tedavisinin temelini eğitim oluşturmaktadır. Astım hastası hastalığı ile ilgili tüm bilgilere sahip ve hekimi ile sürekli iletişim içinde olmalıdır. Sağlığındaki en ufak değişimleri hekimiyle paylaşmalı, önerilen ilaçları önerilen süre, aksatmadan kullanmalı, kontrol muayenelerine düzenli gitmelidir. Bu öneriler tutulduğu zaman astımın tam kontrolü mümkün olabilir. Tedavide koruyucu/tedavi edici ilaçlar ve rahatlatıcı/bronş genişletici ilaçlar olmak üzere iki sınıf ilaç kullanılır. Bu ilaçların hangi hastada, nasıl kullanılacağı hekim tarafından belirlenir ve hasta bu konuda eğitilir. Koruyucu ilaçlar düzenli ve sürekli, rahatlatıcı ilaçlar ataklarda kullanılır.  Astım ilaçlarının büyük bir kısmı soluk alma (inhalasyon) yolu ile kullanılan ilaçlardır ve inhaler adı verilen özel cihazlarda kullanıma sunulmuşlardır. Hasta bu cihazların kullanımını iyi öğrenmeli ve doğru kullanıp kullanmadığı hekimi tarafından kontrol edilmelidir.

Astım tedavisi uzun sürelidir. Erişkin hastaların büyük kısmında ömür boyu tedaviye devam etmek gerekebilir. Bu nedenle hastaların evde tedavisi, takibi ve atak durumunda ne yapması gerektiği hasta özelinde doktoru tarafından planlanır. Gerekli olgularda hastalığın kontrol altında olup olmadığına dair evde takip yöntemleri (nefes darlığı ve gece şikayetlerinin skorlaması, rahatlatıcı ilaç kullanım ihtiyacının sayısı, PEF metre takibi vs) kullanılır.

ASTIMDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR

ALERJİK NEZLE VE ASTIM

Astımlı hastalarının büyük kısmında alerjik nezle eşlik eder. Bu yüzden tek hava yolu hastalığı kavramından bahsedilmektedir. Sık hapşırma, burun tıkanıklığı, burun akıntısı gibi şikayetler varsa alerjik nezle düşünülmelidir. Alerjik nezle tedavisi ile astım kontrolü daha iyi sağlanır. Verilen anti alerjik ilaçlar ve burun spreyleri önerilen süre kullanılmalıdır. Alerjik nezle ile beraber alerjik sinüzit ve burunda polip varlığı yönünden kulak burun boğaz uzmanı tarafından muayene fayda sağlar.

ASTIM VE REFLÜ

Astımlı hastaların bir kısmında reflü şikayetleri vardır. Reflü mide asidinin yemek borusundan yukarı doğru kaçmasına verilen isimdir. Göğüste yanma, midede ekşime, ağıza acı/ekşi su gelmesi gibi belirtiler gösterebilir. Ancak reflüsü olanların yarısında bu belirtiler yoktur. Mide asidi solunum yollarına kaçtığında astımın kontrolünü güçleştirir ve müzmin inatçı bir öksürüğe yol açabilir.

Reflü varlığında; ağır, yağlı, baharatlı yiyecekler, asitli/gazlı içecekler ve alkol tüketmekten kaçınılmalıdır. Az ve sık yemek yenilmesi önerilir. Yatmaya yakın yemek yenilmemesi, yüksek yastık kullanılması veya yatağın baş tarafının yükseltilmesi reflüyü azaltmaya yardımcıdır. Reflüyü engelleyen/tedavi eden ilaçlar astımın kontrolünde de başarı sağlar.

ASTIM VE SİGARA İLİŞKİSİ

Hamileyken sigara içen annelerin bebeklerinde astım gelişme riski artar. Gebelik süresince pasif sigara dumanına maruz kalan gebelerin çocuklarında da astım gelişme olasılığı fazladır. Çocukların hayatlarının ilk yıllarında sigara dumanına maruz kalmaları, akciğer gelişimini olumsuz etkileyerek solunum fonksiyonlarının yaşıtlarından daha düşük olmasına yol açar ve astım gelişme olasılığını artırır. Astım hastalarının sigaraya maruz kalmaları ise astım ataklarının sıklığını artırarak hastalığın kontrolünü güçleştirir. Aynı zamanda tedavi edici ilaçların tedavi etme yeteneğini azaltır.

ASTIM VE İLAÇLAR

Astımlı hastaların bir kısmında bazı ilaçlara karşı hassasiyet olabilir. Bu ilaçları aldıktan sonra alerjik reaksiyonlar ve astım ortaya çıkabilir. Aspirin ve diğer ağrı kesiciler, bazı tansiyon ilaçları ve bazı antibiyotikler tetikleyici olabilir. İlaç kullanımında dikkatli olunmalıdır.

ASTIM VE GEBELİK

Astım hastalığı gebelik sürecinden etkilenmekle beraber, hastaların gebe kalmaları ve sağlıkla doğum yapmalarına engel bir hastalık değildir. Gebelikte yaşanan hormanal farklılıklar astım hastalarında değişik etkilere yol açar. Hastaların üçte birinde hastalıkta hiçbir değişim olmaz iken, üçte birinde daha iyi, üçte birinde ise daha kötü seyreder. Bu süreç göğüs hastalıkları uzmanının takip ve kontrolü ile, tedavide gerekli değişimler yapılarak sorunsuz atlatılabilir. Astım ilaçları doktor ile iletişime geçilmeden bebeğe zarar vereceği düşünülerek kesilmemelidir. Temel astım ilaçları bebek için zararsızdır. İlaçların kesilmesinin ve hastalığın kontrolden çıkmasının bebek için çok daha zararlı olduğu bilinmelidir. İlaçları düzenli kullanmaya, tetkleyici faktörlerden uzak durmaya her zamankinden fazla dikkat edilmelidir.